Có thể nói, chứng khoán là một kênh đầu tư sinh lợi nhuận khá tốt. Nhưng để có được khoản lợi này bạn cần phải chuẩn bị một kiến thức nền tảng vững chắc. Việc chọn ra một công ty tốt để đầu tư cũng yêu cầu sự hiểu biết và quan sát tỉ mỉ vì đây là nơi sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới khoản lỗ/lãi của bạn. Vậy làm thế nào để chọn ra được một công ty tốt để đầu tư và sinh lời bền vững?
Các yếu tố cần thiết để chọn ra công ty phù hợp
Sau khi đã có cho mình những kiến thức nhất định về chứng khoán, lúc này, bạn sẽ muốn thử sức với việc đầu tư chứng khoán. Và dưới đây là 4 yếu tố quan trọng mà bạn cần lưu ý để có thể chọn ra công ty phù hợp với bạn.
Hiểu thật rõ mô hình kinh doanh
Để có thể chọn ra những công ty phù hợp với bạn giữa hàng ngàn công ty niêm yết, thì tiêu chí đầu tiên đó là bạn cần hiểu thật rõ mô hình kinh doanh của công ty đó.
Hiểu rõ mô hình kinh doanh của công ty sẽ giúp bạn có thể biết được mình cần quan tâm những thông tin nào, cũng như hiểu được những yếu tố nào có thể ảnh hưởng đến tình hình kinh doanh và giá cổ phiếu của công ty đó.
Tối thiểu thì bạn cần:
- Hiểu được sản phẩm mà công ty họ cung cấp
- Nếu có thể, hãy tự trải nghiệm, sử dụng sản phẩm do công ty đó cung cấp
- Biết được cách vận hành của công ty gồm: cách thức hoạt động, chiến lược kinh doanh…Liệu có hiệu quả hay không
Một mẹo để có thể giúp bạn tìm hiểu thông tin về công ty dễ dàng hơn đó là tập trung vào những công ty thuộc ngành/lĩnh vực mà bạn đang công tác, làm việc. Vì dù gì việc này cũng giúp bạn có nhiều nguồn thông tin cũng như kinh nghiệm để tiếp cận công ty đó hơn. Bạn có thể tìm đọc những thông tin này trong Báo cáo thường niên của công ty hoặc Báo cáo ngành do các công ty chứng khoán phân tích để có cái nhìn toàn cảnh hơn về thị trường.
Nắm được lợi thế cạnh tranh
Một yếu tố khác bên cạnh hiểu thật rõ mô hình kinh doanh của công ty là bạn cần nắm được lợi thế cạnh tranh của công ty đó.
Lợi thế cạnh tranh của công ty là yếu tố giúp cho công ty đứng vững và phát triển trên thị trường. Thiếu đi lợi thế cạnh tranh sẽ khiến công ty khó mà có thể đi đường dài và phát triển bền vững. Do đó, bạn cần tìm hiểu xem liệu công ty bạn đang muốn đầu tư có sở hữu lợi thế kinh doanh nào so với những đối thủ khác trên thị trường, liệu lợi thế ấy có đủ nổi trội hay không?
Ví dụ như Vinamilk, một trong những doanh nghiệp sữa hàng đầu Việt Nam. Đứng trước sự cạnh tranh khốc liệt của thị trường với đa dạng sữa ngoại, lẫn sữa nội Vinamilk đã gia tăng lợi thế cạnh tranh của mình bằng cách đầu tư công nghệ hiện đại. Nhìn vào biểu đồ dưới đây, bạn có thể thấy với nền tảng vững chắc là hãng sữa lâu đời tại Việt Nam, Vinamilk vẫn đang chiếm lĩnh thị trường nội địa với 53% thị phần ngành sữa và giúp hãng sữa tiếp tục giữ vững vị thế trên thị trường.
Đội ngũ lãnh đạo
Một trong những tiêu chí quan trọng không kém khi nghiên cứu công ty để đầu tư đó là tìm hiểu về “Đội ngũ lãnh đạo”. Để có thể vận hành công ty trơn tru thì dĩ nhiên ban lãnh đạo là bộ phận then chốt vì họ đưa ra những quyết định quan trọng giúp định hướng công ty.
Vì vậy, bạn cần tìm hiểu xem đội ngũ lãnh đạo của công ty gồm những ai, trong đó:
- Năng lực của họ ở mức nào, đã được kiểm chứng/biểu thị qua những thành tích, số liệu nào?
- Về mặt đạo đức, liệu họ có luôn giữ vững được đạo đức nghề nghiệp, cá nhân, có những tác động tích cực, tốt với nhân viên, công ty và xã hội?
- Uy tín của đội ngũ lãnh đạo có tốt hay không? Liệu họ có đáng tin cậy? Hình ảnh của đội ngũ trong mắt công chúng ra sao?
Những yếu tố trên vừa ảnh hưởng đến tình hình kinh doanh trực tiếp của công ty, vừa ảnh hưởng đến truyền thông. Những yếu tố truyền thông cũng có tác động kha khá đến tình hình cổ phiếu của công ty đó. Vì vậy, bạn lưu ý đừng bỏ qua bước tìm hiểu thông tin về đội ngũ lãnh đạo nhé!
Giá trị công ty
Yếu tố còn lại mà bạn cần tìm hiểu đó là “Giá trị công ty”. Nếu giá công ty cao hơn giá trị thực thì đưa vào danh sách theo dõi, kiên nhẫn chờ đợi đến khi giá trị công ty xuống đến giá trị thật khi những biến động thị trường dẫn đến các đợt bán tháo mà các nhà đầu cơ hoảng loạn thoát hàng… đó là lúc chúng ta, vì đã làm bài tập từ trước nên đủ hiểu biết có thể đầu tư.
Bạn hãy chú ý đến:
- Doanh số, lợi nhuận, dòng tiền tăng đều qua các năm
- Có lợi thế cạnh tranh bền vững
- Có những yếu tố thúc đẩy tăng trưởng trong tương lai
- Có nợ trong khả năng chi trả
- Ban lãnh đạo đang mua & nắm giữ cổ phiếu
- Giá thị trường đang thấp hơn giá trị thực cổ phiếu
Bạn nên tránh:
- Công ty hoạt động kém, làm ăn thua lỗ
- Lợi nhuận lúc tăng lúc giảm
- Nguồn tài chính yếu, mắc nợ quá nhiều
Những thông tin này bạn đều có thể tìm được ở các Báo cáo tài chính được các công ty công bố theo quý/năm.
>> Xem thêm: Đầu tư cổ phiếu và những điều cần quan tâm dành cho người mới
Định giá cổ phiếu
Bên cạnh việc quan tâm những yếu tố về công ty thì một điều quan trọng khác mà bạn cần lưu ý đó là cách định giá cổ phiếu. Định giá cổ phiếu tức là tìm giá trị thực hay giá trị nội tại của một cổ phiếu. Hay hiểu nôm na là ta đánh giá xem cổ phiếu đó đáng giá bao nhiêu tiền. Sau đó, ta sẽ tiến hành mua vào cổ phiếu đó nếu giá cổ phiếu thấp hơn đáng kể so với giá trị ta định giá.
Những cách để định giá cổ phiếu phổ biến là:
- Định giá cổ phiếu theo phương pháp P/E
- Định giá cổ phiếu theo phương pháp P/B
- Định giá cổ phiếu theo phương pháp P/S
- Các phương pháp khác: định giá theo chỉ số đánh giá ROA, ROE, theo phân tích công ty cùng ngành…
Định giá cổ phiếu theo phương pháp P/E
Chỉ số P/E (Price to Earning ratio) là một cách để NĐT đánh giá xem giá cổ phiếu hiện tại của một công ty là rẻ, đắt hay được định giá hợp lý.
Công thức:
P/E = Thị giá cổ phiếu (Price)/ Lợi nhuận trên 1 cổ phiếu (EPS)
Dựa vào hệ số P/E bạn tính được số tiền mà NĐT sẵn sàng bỏ ra cho một đồng lợi nhuận từ công ty. Thu nhập trên mỗi cổ phiếu (“EPS”) là tổng lợi nhuận của công ty chia cho số lượng cổ phiếu của công ty đó.
Ví dụ: Ở hình này, ta có thể thấy EPS của Vinamilk là 4.231 đồng, có nghĩa là trên mỗi cổ phiếu bán ra cho NĐT, công ty Vinamilk sẽ thu về lợi nhuận là 4.231 đồng. Với giá thị trường tại thời điểm 16/2/2023 của Vinamilk là 75.900 đồng, P/E của VNM là =19.05. Điều này thể hiện là NĐT đang sẵn sàng trả gấp 19 lần so với thu nhập trên mỗi cổ phiếu của công ty (4.231 đồng).
P/E cao có nghĩa là gì?
Trường hợp 1: Chỉ số P/E cao có thể hiểu rằng NĐT đang sẵn sàng bỏ ra một số tiền làm “premium” dành cho cổ phiếu của những doanh nghiệp dẫn đầu trên thị trường. Vì vậy chỉ số P/E của những doanh nghiệp đó rất cao.
Trường hợp 2: Tuy nhiên, cũng có trường hợp chỉ số P/E cao lại là biểu hiệu của kết quả kinh doanh kém hiệu quả, dẫn đến EPS của doanh nghiệp thấp, thậm chí là bằng 0. Từ đó dẫn tới kết quả chỉ số P/E cao. Đây là một trường hợp mà nhiều NĐT nhầm lẫn. Nhất là NĐT chưa có kinh nghiệm.
P/E thấp có nghĩa là…
Trường hợp 1: Chỉ số P/E thấp vào một thời điểm bất kỳ thì có thể hiểu doanh nghiệp đó đang hoạt động hiệu quả hơn trước nên EPS tăng lên, dẫn tới chỉ số P/E thấp đi. NĐT cần đặc biệt lưu ý vấn đề này để cân nhắc mua vào vì rất có thể cổ phiếu đang bị định giá thấp hơn so với giá trị của nó → việc đầu tư vào thời điểm này sẽ rất có lợi.
Trường hợp 2: Chỉ số P/E thấp cũng có thể do doanh nghiệp thu được một khoản lợi nhuận bất thường. Ví dụ từ việc bán công ty con, thanh lý tài sản,... Tuy nhiên, những khoản lợi nhuận như vậy thì thường không có tính bền vững và không được tạo ra từ hoạt động kinh doanh cốt lõi của doanh nghiệp.
Trường hợp 3: Việc có chỉ số P/E thấp cũng có thể đến từ phía các cổ đông hiện hữu của doanh nghiệp. Khi họ không thấy được tiềm năng phát triển của doanh nghiệp, họ thường có xu hướng bán ra để chốt lời, dẫn đến giá cổ phiếu giảm, kéo theo chỉ số P/E cũng thấp đi. Trong trường hợp này, chỉ số P/E có thể sẽ duy trì ở mức thấp trong một khoảng thời gian. Bởi cổ phiếu của doanh nghiệp hoàn toàn có thể tăng trong tương lai do có triển vọng phát triển trong thời gian tiếp theo.
Lưu ý
Chỉ số P/E khi đứng một mình sẽ khó để thể hiện là giá cổ phiếu có đang tốt hay không. Thay vào đó, các NĐT thường so sánh các chỉ số P/E khác nhau để xác định xem một cổ phiếu (hoặc một nhóm cổ phiếu) có được định giá tốt tại thời điểm xem hay không. Ví dụ, NĐT có thể so sánh chỉ số P/E:
- Của một cổ phiếu với những cổ phiếu khác trong cùng ngành
- Của một cổ phiếu so với lịch sử chỉ số P/E trung bình của cổ phiếu đó
- Của ngành này với ngành khác
- Của toàn thị trường so với lịch sử chỉ số P/E trung bình ngành
Vì vậy, chỉ số P/E không hoàn toàn phản ánh chính xác nếu NĐT không hiểu rõ sâu xa vấn đề của doanh nghiệp. NĐT cần phải cân nhắc các yếu tố khác trước khi đưa ra quyết định.
Định giá cổ phiếu theo phương pháp P/B
Chỉ số P/B (Price to Book ratio) là công cụ giúp nhà đầu tư tìm kiếm các cổ phiếu giá rẻ, đang bị thị trường ít quan tâm đến.
Công thức:
Trong đó, Giá trị sổ sách là giá trị của doanh nghiệp được ghi nhận trong sổ sách kế toán, thể hiện tổng số tiền thu được nếu thanh lí tài sản sau khi trừ đi giá trị tài sản vô hình (thứ khó chuyển thành tiền mặt vì thanh khoản thấp) và các khoản nợ phải trả. Đây sẽ là khoản tiền mà các cổ đông có thể nhận được trong trường hợp công ty ngừng hoạt động kinh doanh.
P/B > 1 cho biết doanh nghiệp đang được giao dịch trên mức giá trị sổ sách.
Điều này cho thấy NĐT nhận định rằng tình hình kinh doanh của doanh nghiệp sẽ tiến triển tích cực và còn đạt được nhiều lợi nhuận hơn trong tương lai. Điều này khiến NĐT sẵn sàng bỏ ra số tiền cao hơn giá trị sổ sách của doanh nghiệp để mua cổ phiếu của doanh nghiệp.
Ví dụ: VNM có chỉ số P/B = 4.98 tại thời điểm 17/2/2023 với giá thị trường là 76.000 đồng. Điều này có nghĩa là NĐT sẵn mua VNM với giá cao gấp 5 lần giá trị sổ sách của nó.
P/B < 1 cho biết doanh nghiệp đang được giao dịch dưới mức giá trị sổ sách.
Lý do P/B < 1 có thể là do:
- Trường hợp 1: NĐT nhận định rằng tình hình kinh doanh của doanh nghiệp không mấy khả quan, dẫn đến việc họ chỉ bỏ ra mức giá thấp để mua cổ phiếu.
- Trường hợp 2: Lợi nhuận của doanh nghiệp đang tăng nhanh hơn kỳ vọng khiến giá trị sổ sách của doanh nghiệp tăng lên. Điều này cho thấy cổ phiếu đang bị đánh giá thấp hơn giá trị thực của nó. Đây có thể là cơ hội để NĐT mua vào với giá tốt.
Định giá cổ phiếu theo phương pháp P/S
Chỉ số P/S (Price/Sales per Share – hay Price to Sales per share Ratio) phản ánh số tiền mà nhà đầu tư sẵn sàng chi trả cho 1 đồng doanh thu của doanh nghiệp.
Công thức:
- Ví dụ: VNM có chỉ số P/S = 2.77 tại thời điểm 17/2/2023 với giá thị trường là 76.000 đồng. Điều này có nghĩa là NĐT sẵn sàng bỏ ra 2.77 đồng cho mỗi đồng doanh thu mà VNM tạo ra năm gần nhất.
- P/S cao: doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh mạnh, làm ăn hiệu quả, ngành nghề ổn định, tốc độ tăng trưởng cao.
- P/S thấp: Nếu tính rủi ro doanh nghiệp cao, tỷ lệ nợ/vốn chủ sở hữu nhiều.
Các phương pháp khác
Ngoài những phương pháp trên thì còn những phương pháp khác mà bạn cũng có thể tham khảo: định giá theo chỉ số đánh giá ROA, ROE, theo phân tích công ty cùng ngành…
Chỉ số ROA (hay còn gọi là Return on asset) là chỉ số phản ánh về lợi nhuận trên tổng tài sản của doanh nghiệp. Chỉ số này giúp cho nhà đầu tư có thể đo lường khả năng sinh lời trên mỗi đồng tài sản của doanh nghiệp. Công thức tính:
Trong đó:
- Lợi nhuận sau thuế là tổng số tiền công ty nhận được sau khi trừ đi các chi phí liên quan.
- Tổng tài sản là toàn bộ vốn của công ty dùng để kinh doanh, gồm cả vốn đi vay và vốn chủ sở hữu
Chỉ số ROE (hay còn là Return on equity) là chỉ số phản ánh về lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp. Chỉ số này giúp cho nhà đầu tư có thể đo lường khả năng sinh lời trên mỗi đồng vốn của cổ đông. Công thức tính:
Trong đó:
- Lợi nhuận sau thuế là tổng số tiền công ty nhận được sau khi trừ đi các chi phí liên quan.
- Vốn chủ sở hữu là nguồn vốn của công ty tự bỏ ra (không bao gồm vốn vay).
Các lưu ý khi định giá cổ phiếu
Ngoài ra, bạn cũng cần chú ý những yếu tố có thể ảnh hưởng đến quá trình định giá cổ phiếu của bạn:
Có 05 yếu tố chính chính tác động mạnh mẽ, trực tiếp đến tất cả các cổ phiếu trên thị trường cụ thể:
Sự phát triển của nền kinh tế: Giá cổ phiếu có xu hướng tỉ lệ thuận với sự phát triển của nền kinh tế, tức là giá cổ phiếu tăng khi nền kinh tế phát triển và giá giảm khi kinh tế đi xuống.
Tình hình chính trị: Tình hình chính trị cũng có tính quyết định đến giá của cổ phiếu bởi khi xuất hiện sự bất ổn về chính trị, NĐT không đủ tự tin để tiếp tục đầu tư nên giá cổ phiếu sẽ có xu hướng giảm.
Quy luật cung cầu của thị trường: Thông thường khi một cổ phiếu được nhiều người mua thì giá cổ phiếu đó sẽ có xu hướng tăng lên và ngược lại.
Báo cáo tài chính của công ty: Nếu kết quả hoạt động kinh doanh của công ty thể hiện rằng công ty đang phát triển tốt, có khả năng tiếp tục tăng trong tương lai giá cổ phiếu của công ty sẽ tăng lên nhanh chóng. Ngược lại, một công ty có tình hình kinh doanh đi xuống, giá cổ phiếu sẽ có xu hướng giảm.
Tâm lý NĐT: Chỉ một thông tin gây nhiễu xuất hiện cũng có thể làm thị trường dao động dữ dội. Khi này, NĐT cần có tâm lý vững vàng để lọc được những thông tin chính xác và đưa ra quyết định đầu tư khi đã có những tính toán kỹ lưỡng.
Tổng kết
Vừa rồi là những lưu ý giúp bạn có thể chọn ra công ty tuyệt vời để đầu tư. Sự tuyệt vời này đến từ việc kiểm tra thông tin kỹ lưỡng, sau đó đối chiếu với khả năng đầu tư, sở thích, nhu cầu và mục tiêu đầu tư của bạn.
